Геаграфія паэта, як і біяграфія, пачынаецца з Гродзенскай вобласці.

Літва! Ты, як здароўе ў нас, мая Айчына!

Праз шэсць месяцаў пасля зняволення ў віленскай турме маладога паэта высылаюць у Пецярбург, а адтуль — у глыб Расійскай імперыі. Улады спадзяюцца, што далёка ад заходняй мяжы Міцкевіч не будзе для іх небяспечны.

Імперыя

Сустракаем пана Адама ў Берліне, дзе ён апынаецца пасля таго, як пазбягае арышту ў Пецярбургу.


Эміграцыя

Ёсць паэты, чый лёс можа апынуцца не менш цікавым і сімвалічным за іх творы. Адам Міцкевіч — яскравы таму прыклад. У гэтым цыкле — геаграфія перамяшчэнняў вялікага рамантыка па мапе нашага кантынента. 

Міцкевіч: геаграфія паэта

Еўропа

Беларускі і польскі паэт, публіцыст, сябра таварыства філаматаў, аўтар паэм «Дзяды», «Конрад Валенрод» і «Пан Тадэвуш»

Адам Міцкевіч

1798-1855

Гісторыя

Літаратура

Рамантызм

ХІХ стагоддзе 

У Берлін Адам Міцкевіч прыязджае 6 чэрвеня 1829 года. Горад яму не падабаецца, і ў лісце да Марыі Шыманоўскай ён піша: «У Берліне, прынамсі, я нічога не знайшоў, што б мне замяніла нашы абеды, музыку і шпацыры; паглядзім, што будзе далей; дэгэтуль нічога, апрача нуды, перашкодаў і глупства. У Берліне аж два дні шукаю кватэру: незвычайная, дзіўная рэч!»

У Берліне Адам Міцкевіч карыстаецца папулярнасцю сярод студэнтаў. Таксама паэт слухае лекцыі Гегеля. 

У Веймары сустракаецца з Гётэ, які дорыць яму гусінае пяро і напісаны для яго верш.

Усе дарогі прыводзяць пана Адама ў горад на сямі ўзгорках. У Рыме ён жыве паўгода. Міцкевіч захапляецца культурай паўднёвай Еўропы, шмат падарожнічае па Італіі: Неапаль, Сіцылія, Пампеі, Мілан. У 1830 годзе, калі вяртаецца ў Рым, даведваецца пра выбух паўстання на Радзіме.

Кропка 13. Дарога дадому

Адам Міцкевіч досыць скептычна ставіцца да паўстання, бо не бачыць, як яно можа дасягнуць мэты — аднаўлення незалежнасці Рэчы Паспалітай. Тым не менш з Рыма ён едзе ў Польшчу і амаль даязджае, але... ад паўстання ўжо застаўся толькі попел. Міцкевіча шмат крытыкавалі праз яго няўдзел у паўстанні, абвінавачвалі ў эгаізме і баязлівасці. Яскравы прыклад — верш Маўрыцыя Гаслаўскага «Адаму Міцкевічу, што забаўляецца ў Рыме падчас нацыянальнай вайны». Пачуццё віны грызе і самога паэта. Падобна да таго, што пасля паўстання аўтар «Дзядоў» задумваецца пра самагубства. 

У Дрэздэне Міцкевіч зноў бярэцца за «Дзяды». Другая i чацвёртая часткі паэмы даўно выдадзеныя — самы час напісаць трэцюю. (Да слова, першая частка «Дзядоў» так і застанецца няскончанай.) Паводле легенды, за адну ноч Адам Міцкевіч стварае «Вялікую імправізацыю» — знакаміты палымяны маналог галоўнага героя ў турэмнай камеры: Густаў-Конрад спрачаецца з Богам, а таксама падкрэслівае асаблівую ролю паэта і параўноўвае яго з Творцам Сусвету. Відавочна, што ў свеце толькі што прайгранага паўстання і амаль дзесяцігадовага растання з Радзімай успаміны Міцкевіча пра зняволенне ў віленскай турме набываюць асаблівую вастрыню.

У Парыжы Адам Міцкевіч робіцца маральным аўтарытэтам для выхадцаў з Рэчы Паспалітай. Піша «Кнігі польскага народа і польскага пілігрымства», выдае трэцюю частку «Дзядоў». У ліпені 1834 жэніцца з Цалінай Шыманоўскай, маладзейшай за яго на 15 год, з якой будзе мець шасцёра дзяцей.

У 1834 годзе ў Парыжы публікуецца «Пан Тадэвуш» — паэма, якая на многія гады зробіцца «віртуальнай Айчынай» для эмігрантаў з былой Рэчы Паспалітай.

На пэўны час Адам Міцкевіч разам з сям’ёй едзе ў Швейцарыю. У Лазане яму прапанаваная пасада прафесара лацінскай літаратуры. Тут паўстаюць яго апошнія вершы.

Калі ў 1840 годзе ў Сарбоне адкрываецца кафедра славістыкі, Міцкевіча запрашаюць чытаць лекцыі па славянскіх літаратурах. На першую лекцыю да яго прыходзяць князь Адам Ежы Чартарыйскі, адзін з аўтараў Канстытуцыі 3 траўня Юльян Нямцэвіч, а таксама пісьменніца-феміністка Жорж Санд у таварыстве свайго каханка Фрыдэрыка Шапэна. 

У гэты час Адам Міцкевіч трапляе пад уплыў містыка Анджэя Тавяньскага. Ідэі Тавяньскага пан Адам пачынае прапагандаваць на сваіх лекцыях, адкрыта захапляецца Напалеонам I, за што ў траўні 1844 года французскі ўрад на некалькі месяцаў адпраўляе яго ў адпачынак. А пасля канчаткова звальняе з Сарбоны.

Кропка 18. Канстантынопаль

У 1853 выбухае Крымская вайна. Міцкевіч едзе ў Канстантынопаль і арганізоўвае польскі легіён, каб ваяваць супраць Расійскай імперыі і змагацца за аднаўленне Рэчы Паспалітай. У Канстантынопалі ён жыве ў антысанітарыйных умовах. У горадзе пачынаецца эпідэмія халеры. 

Адам Міцкевіч памірае 26 лістапада 1855 года. 

Паводле адной з версій, ён быў атручаны. Паводле іншай, Міцкевіч падстроіў свой скон. Але агульнапрынятая версія смерці ад халеры выглядае праўдападобней за ўсё. 

У 1890 годзе рэшткі Адама Міцкевіча перавозяцца ў Кракаў. Труна займае месца ў падзямеллях вавельскай катэдры. Паэт пахаваны побач з каралямі.

Расійская імперыя

Аляксандр Пушкін

1799–1837

У 1824 годзе дваццацішасцігадовы Міцкевіч вымушаны пакінуць Вільню. Сюды ён больш ніколі не вернецца. У Пецярбургу за тры месяцы пан Адам наладжвае кантакты з рускай інтэлігенцыяй, знаёміцца з будучымі дзекабрыстамі Конрадам Рылеевым і Аляксандрам Бястужавым.

Высылка Міцкевіча не такая ўжо і трагічная — прынамсі, Сібіры ў ёй няма. У лютым 1825 года Міністэрства адукацыі адпраўляе яго ў Адэсу працаваць выкладчыкам у ліцэі. Паўгода ў гэтым горадзе Міцкевіч, паводле сведчанняў сучаснікаў, праводзіць цалкам нядрэнна: жыве ў цэнтры, на вуліцы Дзерыбасаўскай, заляцаецца да жанчын, бывае ў арыстакратычных салонах. З гэтым перыядам звязаны цыкл фрывольных «Адэскіх санетаў».

Яшчэ адзін цыкл санетаў — «Крымскія санеты» — лічыцца адной з вяршынь паэтычнай творчасці Міцкевіча. На яго стварэнне паэта натхнілі любоўныя прыгоды. У ліпені і жніўні 1825 года ў таварыстве рускага генерала Віта і яго каханкі Караліны Сабaньскай Адам Міцкевіч падарожнічае па Крыме. Караліна Сабаньская — непараўнальная прыгажуня, праўнучка каралевы Францыі і руская шпіёнка. Паэт зачараваны ёй, і ні сум па Радзіме, ні адчуванне сябе выгнаннікам не перашкаджаюць яму закруціць раман з Каралінай. У «калекцыю» Сабаньскай у свой час трапілі і крытык Шарль Сэн

Бёў, і пісьменнік Жуль Лакруа, і паэт Аляксандр

У хуткім часе ўлады Расійскай імперыі дазваляюць Міцкевічу выбраць новае месца працы. Пан Адам едзе ў Маскву, дзе робіцца звычайным клеркам. Тут яго напаткае навіна пра тое, што Конрад Рылееў і Аляксандр Бястужаў за ўдзел у паўстанні 14 (26) снежня 1825 года супраць самадзяржаўя і прыгонніцтва асуджаныя на смерць (смяротнае пакаранне Бястужаву пасля заменена на Сібір).

У 1826 годзе яшчэ адзін вядомы паэт вяртаецца з высылкі і прыязджае ў Маскву. Аляксандр Пушкін і Адам Міцкевіч, розныя па тэмпераменце і характары, з павагай ставяцца адзін да аднаго. У паэме Міцкевіча «Дзяды» можна знайсці фрагмент, у якім лёгка пазнаць фігуры абодвух паэтаў:

Лiў дождж, а двое пад адным плашчом

Стаялi, тулячы плячо плячом.

Адзiн — той самы пiлiгрым, з ахвяр

Царовых, тут нязнаны анiкому,

Другi — народа рускага пясняр,

На поўначы ўсёй верш яго вядомы.

Жылi не блiзка, дый адчулi самi

Па стрэчы, што былi даўно сябрамi,

I душы iх вышэй, чым перашкоды

Людзей — што пiкi Альпаў над цяснiнай,

Хаця навечна iх расцялi воды,

Яны амаль не чуюць рэчкi плынi,

Iмкнуць адзiн да аднаго вяршыняй.

(Пераклад Сержа Мінскевіча)

Пасля выхаду ў свет паэмы Міцкевіча «Конрад Валенрод» Васілій Жукоўскі скажа Пушкіну: «Ведаеш, браце, але ж ён заткне цябе за пояс», на што Пушкін адкажа: «Ты не так кажаш, ён ужо заткнуў мяне».

Аднак пасля нацыянальна-вызваленчага паўстання 1830 года на тэрыторыі былой Рэчы Паспалітай стасункі паэтаў пагоршацца. Як напіша Міцкевіч, «паэзія і талент нас аб’ядналі, палітыка — раз’яднала».

Кропка 9. Пецярбург пасля паўстання дзекабрыстаў

У 1828 годзе у Пецярбургу Адам Міцкевіч выдае «Конрада Валенрода». Галоўны герой паэмы мае мала агульнага з рэальнай гістарычнай асобай, хаця Міцкевіч і выкарыстаў вобраз Вялікага магістра 

 Конрада фон Валенрода: манахі-храністы апісвалі яго як ерэтыка і ворага ордэна (верагодна, магістр быў недастаткова шчодры да Касцёла). Конрад Валенрод Міцкевіча — літовец, воляй лёсу ўзгадаваны ў стане ворага, становіцца Вялікім магістрам ордэна толькі затым, каб наўмысна прывесці яго да катастрофы. У паэме гаворка ідзе пра немагчымасць выбраць паміж хрысціянскімі каштоўнасцямі і абавязкам перад Бацькаўшчынай, ставіцца пытанне, ці можна апраўдаць здраду. Аднак пасыл паэта няправільна разумеюць, на што ён скардзіцца ў лістах. Паэма нараджае цэлы рух, што займеў назву «валенрадызм». Яго прыхільнікі імкнуцца да высокіх пасад, каб пасля развальваць сістэму знутры.

Пасля выхаду паэмы ўлады пачынаюць яшчэ больш недалюбліваць Міцкевіча.

У 1829 годзе па падробных дакументах, якія сведчаць, што «хвораму» паказана лячэнне ў Еўропе, Адам Міцкевіч атрымлівае дазвол на выезд за мяжу. Паэт пакідае Пецярбург літаральна ў апошнія хвіліны, дзякуючы дапамозе сяброў, якія на кароткі час затрымліваюць ў канцылярыі загад аб знішчэнні пашпарта Міцкевіча.

Зразумела, што ў царскую Расію Адам Міцкевіч вяртацца не збіраецца.

Беларусь

Вільня

Дзе нарадзіўся Адам Міцкевіч, наша «наш» і польскае «ўсё», дагэтуль невядома. Паводле адной версіі — на хутары Завоссе, паводле іншай — у карчме «Выгода» за два кіламетры ад Завосся. Гэта адбылося ў 1798 годзе. Яго прыход на свет пераканаў сваякоў, што хлопчыка чакае адметны лёс: Адам Міцкевіч нарадзіўся 24 снежня, у Вігілію.

Калі немаўляці пераразалі пупавіну, павітуха па звычаі падсунула пад яе кнігу — каб дзіцё ў будучыні зрабілася «важным чалавекам». Праўда, па іроніі лёсу, гэта была не Біблія, якая мелася ў кожнай хаце, і не томік вершаў, а «Свод законов Российской империи».

Малы Адам доўга не хадзіў — зрэшты, навошта, калі маці цягала яго па хаце на падоле сваёй доўгай сукенкі. У школе будучы паэт ненавідзеў каліграфію. Цяпер гэта даецца ў знакі: у даследчыкаў творчасці Міцкевіча дагэтуль узнікаюць праблемы з тым, каб расчытаць яго рукапісы.

У 1815 годзе Адам Міцкевіч паступае на фізіка-матэматычны факультэт Віленскага ўніверсітэта. Але хутка разумее, што дакладныя навукі яго не цікавяць, і праз год пераводзіцца на гісторыка-філалагічны факультэт. Ва ўніверсітэце Міцкевіч знаёміцца з Тамашам Занам. Напачатку хлопцы канкурыруюць за стыпендыю, якую ў рэшце рэшт атрымлівае Адам, але пасля робяцца сябрамі. У 1817 годзе шэсць студэнтаў Віленскага ўніверсітэта: Ануфрый Петрашкевіч, Эразм Палюшынскі, Бруна Сухецкі, Юзэф Яжоўскі, Тамаш Зан і Адам Міцкевіч — засноўваюць Таварыства філаматаў. У 1820 годзе філаматы ствараюць таварыства філарэтаў, і Тамаш Зан робіцца яго старшынёй. Дэвіз новай арганізацыі: «Айчына. Навука. Цнота». Філарэты незаангажаваныя ў палітыцы і займаюцца пераважна вершамі і фальклорам. Большасць з іх ужо працуюць настаўнікамі.

Думаеце, размеркаванне — гэта прыдумка XX стагоддзя, якая на нашай прасторы перапаўзла ў XXI? Адама Міцкевіча таксама размяркоўваюць: за 160 кіламетраў ад Вільні — у Коўна. Тут ён чатыры гады працуе настаўнікам. «Малады спецыяліст» устае штодзень а чацвёртай раніцы, адказна рыхтуецца да заняткаў і скардзіцца на вучняў у лістах да сяброў: «... бо ў старэйшых класах ёсць галовы абсалютна жмудскія, зрэшты, самі выкладчыкі скардзяцца, што ніколі такіх убогіх у талентах школ у іх не было».

«... bo w klasach wyższych są głowy zupełnie żmudzkie, zresztą sami profesorowie skarżą się, iż nigdy szkół tak ubogich w talentach nie mieli».

На сходы таварыства Адам Міцкевіч ездзіць у Вільню. У XIX стагоддзі дарога ў 160 кіламетраў займае два-тры дні.

Кропка 4. Ізноў Вільня. Турма

Усё пачынаецца з таго, што папячыцелем Віленскага ўніверсітэта становіцца Мікалай Мікалаевіч Навасільцаў. Дзяржаўны муж, «сумесь Бахуса з сатырам», які за п’янства, азартныя гульні i залёты да жанчын трапіў у няласку і быў сасланы з Пецярбурга ў Вільню. Цяпер спадару Навасільцаву трэба як мага хутчэй выслужыцца і паказаць сваю адданасць Айчыне і трону.

Зручная нагода не прымушае доўга сябе чакаць. 3 мая 1823 года, у гадавіну прыняцця Канстытуцыі Рэчы Паспалітай 1791 года, у адной з аўдыторый Віленскага ўніверсітэта нехта напісаў на дошцы: «Жыве Канстытуцыя 3 мая!». Гэта робіцца нагодай для выяўлення нелегальных арганізацый, якія нібыта самім сваім існаваннем падрываюць моц Расійскай імперыі.

Па загадзе Навасільцава быў раздзьмуты вялікі працэс, у выніку якога арыштавалі нават чатырнаццацігадовых падлеткаў, а дзесяць чалавек з ліку заснавальнікаў таварыства філарэтаў былі асуджаныя на высылку.

Асуджаны за палітычныя перакананні, Адам Міцкевіч сядзціь у Віленскай турме паўгода. Пасля прымаецца рашэнне адправіць яго ў які-небудзь іншы горад Расійскай імперыі. Але з адной умовай: не на Радзіме.

Духі зусім як жывыя. Прыходзяць у госці, любяць, калі пра іх памятаюць, маюць уласны характар: адны дапамагаюць, іншыя шкодзяць. Разбіраемся, дзе шукаць містыку па-беларуску.

Дзе жывуць душы беларусаў?

Мноства баталій, якія з зайздроснай рэгулярнасцю разгараюцца вакол беларускай мовы, тычацца не толькі яе сучаснага стану. Мовазнаўцы і гісторыкі і па сёння не могуць пагадзіцца наконт таго, на якую мову Скарына пераклаў Біблію, што можна лічыць моваю беларускай і з якіх часоў варта адсочваць яе развіццё. Паспрабуем прыгледзецца да мовы Вялікага Княства Літоўскага, бо ўсім вядома: лепей адзін раз пакаштаваць, чым сто разоў пачуць.

Як прыгатаваць мову ВКЛ? Загаловак H1

Кашубская мова: што ў ёй польскага і што нямецкага, 76 дыялектаў і чаму да яе трэба дарасці.

Кашубская мова

Што за мову можна называць «лемкаўскай», «русінскай» і «рускай», якія дадатковыя сэнсы можна ўбачыць у фільме «Халодная вайна» Паўла Паўлікоўскага і пры чым тут Эндзі Уорхал.

Лемкаўская мова

Сілезія — рэгіён, наконт якога вядуцца самыя вострыя палітычныя спрэчкі ў Польшчы. Як цукеркі падзяляюць сілезцаў, што сніцца ў кашмарах варшаўскім чыноўнікам і чаму апошняе слова заўсёды за сілезскай мамай.

Сілезская мова

Верхняя і Ніжняя Лужыца — гэта рэгіён на ўсходзе Германіі і захадзе Польшчы. Што такое сарабістыка і пры чым да Лужыцы сербы, як складаюцца нямецка-лужыцкія адносіны, якімі інтэрнэт-рэсурсамі можна карыстацца па-лужыцку, а таксама трошкі пра лужыцкі антыфолк-панк-шансон.

Лужыцкія мовы

Малавядомыя славянскія мовы – тое, што блізка і няпроста. 

Славянскія мовы

Выставачная зала Лібра

ВКЛ

Беларускі паэт, празаік, перакладчык, мовазнаўца і літаратурны крытык.

Уладзімір Дубоўка

1900–1976

Брытанскі рок-музыка, аўтар песень, прадзюсар, гукарэжысёр, мастак і акцёр.

Дэвід Боўі

1947–2016

Беларускі экзістэнцыяліст, сумленне нацыі

Васіль Быкаў

1924–2003

Міфалогія

Архітэктура

Філаматы

XVIII стагоддзе

1920-я

XV стагоддзе

Что это за наш народ? Мы прапрадзядулямі и хатнікам? Якое дачыненне мая цяжарнасць да столі? Хто быў у беларусаў за палтэргейста? Чаму на Дзяды выганялі з лазні? І як усё гэта тычыцца душы беларуса?

0013_вокладка_750х500.jpg

Прошлое беларусов в личном, шо душ продакшн (іх называлі 

 ) паслен смертью за границей в межгосударственных хатах. Это Готская Провидения Маглы в Некальских Мещах.

Жывапіс

XX стагоддзе

канцылярска-славянская

, старазаходняруская, стараўкраінская, літоўска-руская, літоўска-славянская, руска-польская, старозападнорусское наречие, простая мова, język polsko-białoruski, Ruthène… Дзяржаўная мова Вялікага Княства Літоўскага цяпер мае каля сарака імёнаў. Дыскусіі аб тым, якое з іх пасуе найлепш, цягнуцца ўжо два стагоддзі і не збіраюцца спыняцца. Мова, якая мае столькі назваў, — страва для сапраўдных гурманаў. Кацёл гісторыі варыць усё, што ў яго трапляе, а вынік адчуваецца на языку.

Загаловак другога ўзроўню ў тэксце (H3)

Фотакартка ў тэкце Старонка Статута 1588 года (трэба пазначаць крыніцу, адкуль узялі)

Самі ж жыхары Вялікага Княства Літоўскага называлі сваю мову «руская». Прыклад з артыкула са Статута 1588 года: а писар  земский  маетъ по руску словы и литеры писати, што значыць «беларускія словы кірыліцкім пісьмом». Мову ж усходняга суседа яны называлі «маскоўская»: «галасы утварывшы мовою московскою»; «подал ку акътыкованю до книгъ кгродскихъ Пинскихъ грамоту руским москевским писмомъ… писаную».

Загаловак трэцяга і астатніх ўзроўняў (H4–H6)

Што ж датычыць самога ўсходняга суседа, то гэтую мову там не разумелі і называлі «літоўская» ад слова «Літва». Зразумела, што ў сучасным разуменні яна не з’яўлялася ані тым, ані тым — ні рускай і ні літоўскай. Каб прыгатаваць старабеларускую мову, найперш трэба насыпаць у кацёл народныя гаворкі. Інгрэдыент гэты досыць складаны. Беларусь, насуперак стэрэатыпам, не самая малая краіна (плошчай як пяць Швейцарый, сем Бельгій ці дзесяць Славеній), асабліва ў моўным плане. Разнастайнасці народных гаворак было (і ёсць) дзе разгарнуцца. Спачатку старабеларуская мова фарміравалася на аснове гаворак полацка-смаленскага рэгіёна. Потым у падмурак сталі класціся сярэднебеларускія гаворкі, пасля — гаворкі віленскага рэгіёна. Рух з усходу на захад абумоўлены тым, што на працягу XVI стагоддзя вяліся разбуральныя войны з Маскоўскім княствам, пляцоўкай якіх былі беларускія землі.

Дарэчы, з гэтымі невясёлымі падзеямі звязаны выхад у Вялікім Княстве Літоўскім першай газеты, надрукаванай па-старабеларуску. 15 лютага 1563 года паў абложаны Полацк. Назва газеты тыпова барокавая — такая не змясцілася б у твіт: 

Навіны грозные а жалостлівые о нападе княжаті Московского Івана на землю русску, которі то князь паленьнем, тыранством, мордованьнем мест,  замков добываньнем веліку і знаменіту шкоду вчыняет. 3 доданьнем релацый Его Мілості Гетмана ВКЛ княжаті Радзівілла о поражцы места Полоцкого

Вялікае фота ў тэксце (таксама абавязкова патрэбна ўказваць крыніцу)

Змесціва, якое атрымалася з гэтага шэрагу  гаворак, трэба добра вымешаць з царкоўнаславянскай мовай — штучнай мовай на аснове стараславянскай (старабалгарскай). Яе, у сваю чаргу, прыгатавалі Кірыл і Мяфодзій у IX стагоддзі. Царкоўнаславянская — гэта мова праваслаўнай літургіі, аналаг латыні ў праваслаўных кніжнікаў. Дарэчы, 33% лексікі ў Бібліі Францыска Скарыны — беларускія. Акадэмік Аркадзь Іосіфавіч Жураўскі называе мову Скарыны «царкоўнаславянская мова беларускай рэдакцыі». Запраўляем сумесь, якая ў нас атрымалася, польскай мовай, ды ставім на агеньчык гісторыі.

жадный, место, мешкати, панство,  сведетство, быдло, валька, владза, владца, державца, поборца, выдерца, бадати, жакгель, крайчый, барзо, дейца, свепетъ

 у нас ад заходніх суседзяў. Дадаем некалькі лыжак цюркізмаў. З цюркскіх моў у кацялок трапілі такія словы, як бiклага, коберецъ, кiлім, чоботы, амбар, папуці, кешень. У дадатак прыперчваем асновай асноў Рэнесансу — лацінскай мовай: 

аливэс, армата, касцёл, келюх, кляштар, хундамент, мурын, буката, клебания, парфум, медитация , апсурдъ, афектъ, венусъ

, респектовати. Дадаем крыху ідыша. Беларускія габрэі прынеслі такія словы, як 

кагал, талмуд, бахур, шабас, хала. Солім нямецкай: буда, крижъ, коштовати, кгвалтъ, барберъ, маршалокъ, гзымс, баволна, дяка, мештеръ, манъ, ридель, скалва, вата.

Нумараваны спіс у тэксце

Ненумараваны спіс у тэксце (загаловак)

Апошняя друкаваная кніга на старабеларускай мове «Збор выпадкаў кароткі». Яна выйшла ў Супраслі ў 1722 годзе. Больш на сталах старабеларуская мова не з'яўлялася. Змесціва, якое атрымалася з гэтага шэрагу  гаворак, трэба добра вымешаць з царкоўнаславянскай мовай — штучнай мовай на аснове стараславянскай (старабалгарскай). Яе, у сваю чаргу, прыгатавалі Кірыл і Мяфодзій у IX стагоддзі. Царкоўнаславянская — гэта мова праваслаўнай літургіі, аналаг латыні ў праваслаўных кніжнікаў. Дарэчы, 33% лексікі ў Бібліі Францыска Скарыны — беларускія. Акадэмік Аркадзь Іосіфавіч Жураўскі называе мову Скарыны «царкоўнаславянская мова беларускай рэдакцыі». Запраўляем сумесь, якая ў нас атрымалася, польскай мовай, ды ставім на агеньчык гісторыі.

Праблемы з вызначэннем аўтараў паэм «Сымон-музыка» і «Курган», ламанне галавы над тым, хто ж напісаў верш «Спадчына», сапраўдны ступар перад «Новай зямлёй». Янка Купала і Якуб Колас — беларускія пісьменнікі, вядомыя, бадай, кожнаму. Але нягледзячы на гэта, часта бывае складана вызначыць, хто ёсць хто. Ужо нават міф складваецца пра блытаніну класікаў. Дык як жа адрозніць такіх падобных (розных!) пісьменнікаў?

І Купала, і Колас пісалі вершы, прысвечаныя праблемам грамадства, бо ў часы нашаніўства сацыяльнае і нацыянальнае становішча беларусаў было адной з найважнейшых тэм у літаратуры. Але і ў творах, прысвечаных «долі беларуса», можна выразна ўбачыць розніцу паміж паэтамі. Яна — у настроі вершаў і ў шляхах вырашэння праблемы.

Файберы загаловак H4 CAPTION

Файберы загаловак H5 CODE

Марыя Бадзей