Геаграфія паэта, як і біяграфія, пачынаецца з Гродзенскай вобласці.

Літва! Ты, як здароўе ў нас, мая Айчына!

Праз шэсць месяцаў пасля зняволення ў віленскай турме маладога паэта высылаюць у Пецярбург, а адтуль — у глыб Расійскай імперыі. Улады спадзяюцца, што далёка ад заходняй мяжы Міцкевіч не будзе для іх небяспечны.

Імперыя

Сустракаем пана Адама ў Берліне, дзе ён апынаецца пасля таго, як пазбягае арышту ў Пецярбургу.


Эміграцыя

Ёсць паэты, чый лёс можа апынуцца не менш цікавым і сімвалічным за іх творы. Адам Міцкевіч — яскравы таму прыклад. У гэтым цыкле — геаграфія перамяшчэнняў вялікага рамантыка па мапе нашага кантынента. 

Міцкевіч: геаграфія паэта

Europe

Poet, dramatist, essayist, publicist, translator, professor of Slavic literature, and political activist.

Adam Mickievič

1798-1855

History

Literature

Romanticism

XIX century

У Берлін Адам Міцкевіч прыязджае 6 чэрвеня 1829 года. Горад яму не падабаецца, і ў лісце да Марыі Шыманоўскай ён піша: «У Берліне, прынамсі, я нічога не знайшоў, што б мне замяніла нашы абеды, музыку і шпацыры; паглядзім, што будзе далей; дэгэтуль нічога, апрача нуды, перашкодаў і глупства. У Берліне аж два дні шукаю кватэру: незвычайная, дзіўная рэч!»

У Берліне Адам Міцкевіч карыстаецца папулярнасцю сярод студэнтаў. Таксама паэт слухае лекцыі Гегеля. 

У Веймары сустракаецца з Гётэ, які дорыць яму гусінае пяро і напісаны для яго верш.

Усе дарогі прыводзяць пана Адама ў горад на сямі ўзгорках. У Рыме ён жыве паўгода. Міцкевіч захапляецца культурай паўднёвай Еўропы, шмат падарожнічае па Італіі: Неапаль, Сіцылія, Пампеі, Мілан. У 1830 годзе, калі вяртаецца ў Рым, даведваецца пра выбух паўстання на Радзіме.

Кропка 13. Дарога дадому

Адам Міцкевіч досыць скептычна ставіцца да паўстання, бо не бачыць, як яно можа дасягнуць мэты — аднаўлення незалежнасці Рэчы Паспалітай. Тым не менш з Рыма ён едзе ў Польшчу і амаль даязджае, але... ад паўстання ўжо застаўся толькі попел. Міцкевіча шмат крытыкавалі праз яго няўдзел у паўстанні, абвінавачвалі ў эгаізме і баязлівасці. Яскравы прыклад — верш Маўрыцыя Гаслаўскага «Адаму Міцкевічу, што забаўляецца ў Рыме падчас нацыянальнай вайны». Пачуццё віны грызе і самога паэта. Падобна да таго, што пасля паўстання аўтар «Дзядоў» задумваецца пра самагубства. 

У Дрэздэне Міцкевіч зноў бярэцца за «Дзяды». Другая i чацвёртая часткі паэмы даўно выдадзеныя — самы час напісаць трэцюю. (Да слова, першая частка «Дзядоў» так і застанецца няскончанай.) Паводле легенды, за адну ноч Адам Міцкевіч стварае «Вялікую імправізацыю» — знакаміты палымяны маналог галоўнага героя ў турэмнай камеры: Густаў-Конрад спрачаецца з Богам, а таксама падкрэслівае асаблівую ролю паэта і параўноўвае яго з Творцам Сусвету. Відавочна, што ў свеце толькі што прайгранага паўстання і амаль дзесяцігадовага растання з Радзімай успаміны Міцкевіча пра зняволенне ў віленскай турме набываюць асаблівую вастрыню.

У Парыжы Адам Міцкевіч робіцца маральным аўтарытэтам для выхадцаў з Рэчы Паспалітай. Піша «Кнігі польскага народа і польскага пілігрымства», выдае трэцюю частку «Дзядоў». У ліпені 1834 жэніцца з Цалінай Шыманоўскай, маладзейшай за яго на 15 год, з якой будзе мець шасцёра дзяцей.

У 1834 годзе ў Парыжы публікуецца «Пан Тадэвуш» — паэма, якая на многія гады зробіцца «віртуальнай Айчынай» для эмігрантаў з былой Рэчы Паспалітай.

На пэўны час Адам Міцкевіч разам з сям’ёй едзе ў Швейцарыю. У Лазане яму прапанаваная пасада прафесара лацінскай літаратуры. Тут паўстаюць яго апошнія вершы.

Калі ў 1840 годзе ў Сарбоне адкрываецца кафедра славістыкі, Міцкевіча запрашаюць чытаць лекцыі па славянскіх літаратурах. На першую лекцыю да яго прыходзяць князь Адам Ежы Чартарыйскі, адзін з аўтараў Канстытуцыі 3 траўня Юльян Нямцэвіч, а таксама пісьменніца-феміністка Жорж Санд у таварыстве свайго каханка Фрыдэрыка Шапэна. 

У гэты час Адам Міцкевіч трапляе пад уплыў містыка Анджэя Тавяньскага. Ідэі Тавяньскага пан Адам пачынае прапагандаваць на сваіх лекцыях, адкрыта захапляецца Напалеонам I, за што ў траўні 1844 года французскі ўрад на некалькі месяцаў адпраўляе яго ў адпачынак. А пасля канчаткова звальняе з Сарбоны.

Кропка 18. Канстантынопаль

У 1853 выбухае Крымская вайна. Міцкевіч едзе ў Канстантынопаль і арганізоўвае польскі легіён, каб ваяваць супраць Расійскай імперыі і змагацца за аднаўленне Рэчы Паспалітай. У Канстантынопалі ён жыве ў антысанітарыйных умовах. У горадзе пачынаецца эпідэмія халеры. 

Адам Міцкевіч памірае 26 лістапада 1855 года. 

Паводле адной з версій, ён быў атручаны. Паводле іншай, Міцкевіч падстроіў свой скон. Але агульнапрынятая версія смерці ад халеры выглядае праўдападобней за ўсё. 

У 1890 годзе рэшткі Адама Міцкевіча перавозяцца ў Кракаў. Труна займае месца ў падзямеллях вавельскай катэдры. Паэт пахаваны побач з каралямі.

Russian Empire

Alexander Pushkin

1799–1837

У 1824 годзе дваццацішасцігадовы Міцкевіч вымушаны пакінуць Вільню. Сюды ён больш ніколі не вернецца. У Пецярбургу за тры месяцы пан Адам наладжвае кантакты з рускай інтэлігенцыяй, знаёміцца з будучымі дзекабрыстамі Конрадам Рылеевым і Аляксандрам Бястужавым.

Высылка Міцкевіча не такая ўжо і трагічная — прынамсі, Сібіры ў ёй няма. У лютым 1825 года Міністэрства адукацыі адпраўляе яго ў Адэсу працаваць выкладчыкам у ліцэі. Паўгода ў гэтым горадзе Міцкевіч, паводле сведчанняў сучаснікаў, праводзіць цалкам нядрэнна: жыве ў цэнтры, на вуліцы Дзерыбасаўскай, заляцаецца да жанчын, бывае ў арыстакратычных салонах. З гэтым перыядам звязаны цыкл фрывольных «Адэскіх санетаў».

Яшчэ адзін цыкл санетаў — «Крымскія санеты» — лічыцца адной з вяршынь паэтычнай творчасці Міцкевіча. На яго стварэнне паэта натхнілі любоўныя прыгоды. У ліпені і жніўні 1825 года ў таварыстве рускага генерала Віта і яго каханкі Караліны Сабaньскай Адам Міцкевіч падарожнічае па Крыме. Караліна Сабаньская — непараўнальная прыгажуня, праўнучка каралевы Францыі і руская шпіёнка. Паэт зачараваны ёй, і ні сум па Радзіме, ні адчуванне сябе выгнаннікам не перашкаджаюць яму закруціць раман з Каралінай. У «калекцыю» Сабаньскай у свой час трапілі і крытык Шарль Сэн

Бёў, і пісьменнік Жуль Лакруа, і паэт Аляксандр

У хуткім часе ўлады Расійскай імперыі дазваляюць Міцкевічу выбраць новае месца працы. Пан Адам едзе ў Маскву, дзе робіцца звычайным клеркам. Тут яго напаткае навіна пра тое, што Конрад Рылееў і Аляксандр Бястужаў за ўдзел у паўстанні 14 (26) снежня 1825 года супраць самадзяржаўя і прыгонніцтва асуджаныя на смерць (смяротнае пакаранне Бястужаву пасля заменена на Сібір).

У 1826 годзе яшчэ адзін вядомы паэт вяртаецца з высылкі і прыязджае ў Маскву. Аляксандр Пушкін і Адам Міцкевіч, розныя па тэмпераменце і характары, з павагай ставяцца адзін да аднаго. У паэме Міцкевіча «Дзяды» можна знайсці фрагмент, у якім лёгка пазнаць фігуры абодвух паэтаў:

Лiў дождж, а двое пад адным плашчом

Стаялi, тулячы плячо плячом.

Адзiн — той самы пiлiгрым, з ахвяр

Царовых, тут нязнаны анiкому,

Другi — народа рускага пясняр,

На поўначы ўсёй верш яго вядомы.

Жылi не блiзка, дый адчулi самi

Па стрэчы, што былi даўно сябрамi,

I душы iх вышэй, чым перашкоды

Людзей — што пiкi Альпаў над цяснiнай,

Хаця навечна iх расцялi воды,

Яны амаль не чуюць рэчкi плынi,

Iмкнуць адзiн да аднаго вяршыняй.

(Пераклад Сержа Мінскевіча)

Пасля выхаду ў свет паэмы Міцкевіча «Конрад Валенрод» Васілій Жукоўскі скажа Пушкіну: «Ведаеш, браце, але ж ён заткне цябе за пояс», на што Пушкін адкажа: «Ты не так кажаш, ён ужо заткнуў мяне».

Аднак пасля нацыянальна-вызваленчага паўстання 1830 года на тэрыторыі былой Рэчы Паспалітай стасункі паэтаў пагоршацца. Як напіша Міцкевіч, «паэзія і талент нас аб’ядналі, палітыка — раз’яднала».

Кропка 9. Пецярбург пасля паўстання дзекабрыстаў

У 1828 годзе у Пецярбургу Адам Міцкевіч выдае «Конрада Валенрода». Галоўны герой паэмы мае мала агульнага з рэальнай гістарычнай асобай, хаця Міцкевіч і выкарыстаў вобраз Вялікага магістра 

 Конрада фон Валенрода: манахі-храністы апісвалі яго як ерэтыка і ворага ордэна (верагодна, магістр быў недастаткова шчодры да Касцёла). Конрад Валенрод Міцкевіча — літовец, воляй лёсу ўзгадаваны ў стане ворага, становіцца Вялікім магістрам ордэна толькі затым, каб наўмысна прывесці яго да катастрофы. У паэме гаворка ідзе пра немагчымасць выбраць паміж хрысціянскімі каштоўнасцямі і абавязкам перад Бацькаўшчынай, ставіцца пытанне, ці можна апраўдаць здраду. Аднак пасыл паэта няправільна разумеюць, на што ён скардзіцца ў лістах. Паэма нараджае цэлы рух, што займеў назву «валенрадызм». Яго прыхільнікі імкнуцца да высокіх пасад, каб пасля развальваць сістэму знутры.

Пасля выхаду паэмы ўлады пачынаюць яшчэ больш недалюбліваць Міцкевіча.

У 1829 годзе па падробных дакументах, якія сведчаць, што «хвораму» паказана лячэнне ў Еўропе, Адам Міцкевіч атрымлівае дазвол на выезд за мяжу. Паэт пакідае Пецярбург літаральна ў апошнія хвіліны, дзякуючы дапамозе сяброў, якія на кароткі час затрымліваюць ў канцылярыі загад аб знішчэнні пашпарта Міцкевіча.

Зразумела, што ў царскую Расію Адам Міцкевіч вяртацца не збіраецца.

Belarus

Vilnius

Дзе нарадзіўся Адам Міцкевіч, наша «наш» і польскае «ўсё», дагэтуль невядома. Паводле адной версіі — на хутары Завоссе, паводле іншай — у карчме «Выгода» за два кіламетры ад Завосся. Гэта адбылося ў 1798 годзе. Яго прыход на свет пераканаў сваякоў, што хлопчыка чакае адметны лёс: Адам Міцкевіч нарадзіўся 24 снежня, у Вігілію.

Калі немаўляці пераразалі пупавіну, павітуха па звычаі падсунула пад яе кнігу — каб дзіцё ў будучыні зрабілася «важным чалавекам». Праўда, па іроніі лёсу, гэта была не Біблія, якая мелася ў кожнай хаце, і не томік вершаў, а «Свод законов Российской империи».

Малы Адам доўга не хадзіў — зрэшты, навошта, калі маці цягала яго па хаце на падоле сваёй доўгай сукенкі. У школе будучы паэт ненавідзеў каліграфію. Цяпер гэта даецца ў знакі: у даследчыкаў творчасці Міцкевіча дагэтуль узнікаюць праблемы з тым, каб расчытаць яго рукапісы.

У 1815 годзе Адам Міцкевіч паступае на фізіка-матэматычны факультэт Віленскага ўніверсітэта. Але хутка разумее, што дакладныя навукі яго не цікавяць, і праз год пераводзіцца на гісторыка-філалагічны факультэт. Ва ўніверсітэце Міцкевіч знаёміцца з Тамашам Занам. Напачатку хлопцы канкурыруюць за стыпендыю, якую ў рэшце рэшт атрымлівае Адам, але пасля робяцца сябрамі. У 1817 годзе шэсць студэнтаў Віленскага ўніверсітэта: Ануфрый Петрашкевіч, Эразм Палюшынскі, Бруна Сухецкі, Юзэф Яжоўскі, Тамаш Зан і Адам Міцкевіч — засноўваюць Таварыства філаматаў. У 1820 годзе філаматы ствараюць таварыства філарэтаў, і Тамаш Зан робіцца яго старшынёй. Дэвіз новай арганізацыі: «Айчына. Навука. Цнота». Філарэты незаангажаваныя ў палітыцы і займаюцца пераважна вершамі і фальклорам. Большасць з іх ужо працуюць настаўнікамі.

Думаеце, размеркаванне — гэта прыдумка XX стагоддзя, якая на нашай прасторы перапаўзла ў XXI? Адама Міцкевіча таксама размяркоўваюць: за 160 кіламетраў ад Вільні — у Коўна. Тут ён чатыры гады працуе настаўнікам. «Малады спецыяліст» устае штодзень а чацвёртай раніцы, адказна рыхтуецца да заняткаў і скардзіцца на вучняў у лістах да сяброў: «... бо ў старэйшых класах ёсць галовы абсалютна жмудскія, зрэшты, самі выкладчыкі скардзяцца, што ніколі такіх убогіх у талентах школ у іх не было».

«... bo w klasach wyższych są głowy zupełnie żmudzkie, zresztą sami profesorowie skarżą się, iż nigdy szkół tak ubogich w talentach nie mieli».

На сходы таварыства Адам Міцкевіч ездзіць у Вільню. У XIX стагоддзі дарога ў 160 кіламетраў займае два-тры дні.

Кропка 4. Ізноў Вільня. Турма

Усё пачынаецца з таго, што папячыцелем Віленскага ўніверсітэта становіцца Мікалай Мікалаевіч Навасільцаў. Дзяржаўны муж, «сумесь Бахуса з сатырам», які за п’янства, азартныя гульні i залёты да жанчын трапіў у няласку і быў сасланы з Пецярбурга ў Вільню. Цяпер спадару Навасільцаву трэба як мага хутчэй выслужыцца і паказаць сваю адданасць Айчыне і трону.

Зручная нагода не прымушае доўга сябе чакаць. 3 мая 1823 года, у гадавіну прыняцця Канстытуцыі Рэчы Паспалітай 1791 года, у адной з аўдыторый Віленскага ўніверсітэта нехта напісаў на дошцы: «Жыве Канстытуцыя 3 мая!». Гэта робіцца нагодай для выяўлення нелегальных арганізацый, якія нібыта самім сваім існаваннем падрываюць моц Расійскай імперыі.

Па загадзе Навасільцава быў раздзьмуты вялікі працэс, у выніку якога арыштавалі нават чатырнаццацігадовых падлеткаў, а дзесяць чалавек з ліку заснавальнікаў таварыства філарэтаў былі асуджаныя на высылку.

Асуджаны за палітычныя перакананні, Адам Міцкевіч сядзціь у Віленскай турме паўгода. Пасля прымаецца рашэнне адправіць яго ў які-небудзь іншы горад Расійскай імперыі. Але з адной умовай: не на Радзіме.

Духі зусім як жывыя. Прыходзяць у госці, любяць, калі пра іх памятаюць, маюць уласны характар: адны дапамагаюць, іншыя шкодзяць. Разбіраемся, дзе шукаць містыку па-беларуску.

Дзе жывуць душы беларусаў?

sample

with Rick and Morty!

Кашубская мова: што ў ёй польскага і што нямецкага, 76 дыялектаў і чаму да яе трэба дарасці.

Кашубская мова

Што за мову можна называць «лемкаўскай», «русінскай» і «рускай», якія дадатковыя сэнсы можна ўбачыць у фільме «Халодная вайна» Паўла Паўлікоўскага і пры чым тут Эндзі Уорхал.

Лемкаўская мова

Сілезія — рэгіён, наконт якога вядуцца самыя вострыя палітычныя спрэчкі ў Польшчы. Як цукеркі падзяляюць сілезцаў, што сніцца ў кашмарах варшаўскім чыноўнікам і чаму апошняе слова заўсёды за сілезскай мамай.

Сілезская мова

Верхняя і Ніжняя Лужыца — гэта рэгіён на ўсходзе Германіі і захадзе Польшчы. Што такое сарабістыка і пры чым да Лужыцы сербы, як складаюцца нямецка-лужыцкія адносіны, якімі інтэрнэт-рэсурсамі можна карыстацца па-лужыцку, а таксама трошкі пра лужыцкі антыфолк-панк-шансон.

Лужыцкія мовы

Малавядомыя славянскія мовы – тое, што блізка і няпроста. 

Slavic languages

Libra Exhibition Hall

Grand Duchy of Lithuania

Belarusian poet, prose writer, translator, linguist and a literary critic.

Uładzimir Duboŭka

1900–1976

British rock musician, songwriter, producer, sound engineer, artist and actor.

David Bowie

1947–2016

Belarusian existentialist, keeper of the nation's conscience

Vasil Bykaŭ

1924–2003

Mythology

Architecture 

The Philomaths

XVIII century

1920s

XV century

Что это за наш народ? Мы прапрадзядулямі и хатнікам? Якое дачыненне мая цяжарнасць да столі? Хто быў у беларусаў за палтэргейста? Чаму на Дзяды выганялі з лазні? І як усё гэта тычыцца душы беларуса?

0013_вокладка_750х500.jpg

Прошлое беларусов в личном, шо душ продакшн (іх называлі 

 ) паслен смертью за границей в межгосударственных хатах. Это Готская Провидения Маглы в Некальских Мещах.

Painting

XX Century

Agile hype is over. I think agile movement is very close to the lowest morale point in time. Everything is monetized, marketized and enterprized. SAFe is conquering companies. Scrum and Kanban are marching into non-IT world. Agile Indu$trial Complex have won the game and collecting cheques.

 true agile spirit intact. They are failing to pierce the bubble though. Tool vendors and consultants are winning.

Programmers were quite enthusiastic about Agile 10 years ago. These days are gone. Now agile more often meets with sarcasm and resistance:

I don’t want to reflect why it happened. Most likely it was inevitable evolutionary trajectory. Every niche is occupied with money eventually. The reality is this: we are living in a world where 

 is a motivation to rush, and marathon is a luxury.

How to fight it? I suggest to resist with

Process agnosticism is simple. Just one rule. This is how you do it as a programmer:

. If you don’t care, you deserve to work as management commands.

OK, so you do care. What’s next? You will face offenses from management like: 

“You don’t have knowledge about processes efficiency, you didn’t even visit any Scrum training!”

“You know nothing about departments management and cross-team collaboration”

“company is a complex thing and you don’t have full picture to make decisions”

. If you do care, the arguments above are joy to refute. You can ask several “why?” and make manager cry. But we’ll be merciful here.

Programmers are smart and well educated. Programmers are engineers. Engineers are dealing with systems. People, Teams, Departments, Companies and Markets are systems. 

 (whatever it is) can be applied to these entities as well. 

In my opinion most engineers are more capable in building efficient organizational processes than most managers

. The only problem is that engineers usually prefer more predictable systems to less predictable systems. However, when programmers do care, they definitely invent ways how to work more efficiently, maintain quality, solve problems better, deliver faster and enjoy customers feedback.

I think every engineer (who do care) should control her development process and fight for control. Fight with managers, shitty policies, dumb structures and poor product roadmaps. Fight using science, systemic approach and collaboration. We need Engineering Union in every organization.

This fight is not for any particular process. This fight is not for Agile, Kanban, Scrum or Waterfall. This fight is for the control of your job.

What’s the role of managers then? Managers should help teams become self-aware and self-organized entities. This is mostly done through education and mentoring, not decision-making and control.

All tools in development teams should be process agnostic. Process agnostic tool has just one major requirement:

Unfortunately, most vendors build opinionated software that forces teams and companies to use some by-the-book process. Moreover, most tools are not flexible enough to support even minor process changes. Trivial example: you decided to review every task with duration > 14 days. Most tools are unable to highlight such tasks, thus this practice is not automated and tool just doesn’t help at all.

More severe problems are caused by process-opinionated tool selection. You decided to try Kanban and purchased 

. Now Kanban is your destiny, tool forces you to continue doing Kanban, even if you decide to try Scrum. Cost of switch is high, you will have to change software, migrate data, train people, and that is not easy. Or maybe you decided to try SAFe and purchased 

. It means you will have hard time changing SAFe to something else (and the time will come). Or maybe you somehow decided to go with 

, and now you can’t run any process effectively.

Process-opinionated tools make organization heavy and slow. Maybe they were created with best intentions, but the final result is anti-agile.

You will have to be very creative to solve opinionated-software crisis.

True software development tool should be process agnostic.

 Team should decide how to work and tool should obey

. In some cases team may decide that Waterfall is the best way to run small projects, and tool should provide this possibility. Unfortunately, you will have hard time finding any agile consultant that will recommend Waterfall. Unfortunately, you will not find any tool that supports agile processes and Waterfall in a good way.

Agile hype is over. But engineering is not.

Выява спасылкай на cloudinary (уставіць + enter):

Maryja Badzej