Апісанне першага эпізода падкаста Спіс на лета

Спіс на лета ТЭСТТЭСТ

Каханенькія-родненькія, пачынаем наш падкаст «Спіс на лета» выпускам пра Янку Купалу! 
Выкладчыца Марына Казлоўская і паэтка Даша Бялькевіч абмяркоўваюць самыя важныя п'есы Купалы,  які паказаў усім, як трэба пісаць вусцішныя камедыі і як смяяцца падчас катастроф, і хочуць перачытаць «Раскіданае гняздо» з прафесійным псіхолагам. А яшчэ разважаюць пра дом, крыху кпяць са шляхецкага гонару і тлумачаць, пры чым тут батлейка.

Янка Купала як стваральнік беларускага тэатра

Макабрычныя танцы і надрыўная музыка сто трыццаць год таму, водгулле якой чуем і сёння: выкладчыца Марына Казлоўская і паэтка Даша Бялькевіч размаўляюць пра чалавека, які першым зайграў на гэтай адчайнай дудцы. 
Францішак Багушэвіч даў голас людзям без імя, але сам схаваўся пад чужымі, стаўшы Мацеем Бурачком і Сымонам Рэўкам з-пад Барысава. У гэтым падкасце гісторыя галоўнага адваката і псіхатэрапеўта беларускай літаратуры, які ў маладосці страціў усё, уключна з краінай, стаў паэтам у 50, заклаў матрыцу нацыянальнай літаратуры і ўрэшце перамог, без надзеі спадзеючыся.

У падкасце вы пачуеце фрагмент верша Вальжыны Морт «Беларуская мова» з аўдыякнігі «Музыка саранчы», гукарэжысёр — Дзмітры Дзмітрыеў.

Францішак Багушэвіч, які задаў саўндтрэк беларускай літаратуры

Ці Адам Міцкевіч – «наш», а Святлана Алексеевіч і Францыск Скарына – беларускія пісьменнікі? А Саша Філіпенка і Мікола Гусоўкі? І пры чым тут Рымская імперыя?
Выкладчыца Марына Казлоўская і паэтка Дар’я Бялькевіч абмяркоўваюць гэта ў новым падкасце пра Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча.
Пісьменнік і дзеяч, чыя біяграфія вартая асобнага серыялу: махлярства, старажытны дацкі герб, разбор шляхты, падробка дакументаў, зняволенне, прыгонны тэатр, паўстанне, першая беларуская опера і, вядома, Менск. 
 Як так атрымалася, што беларускі тэатр пачаўся са стэндапу? Чаму Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – ніякі не Дунін, а «Пінская шляхта» – не пінская і не шляхта?  І хто насамрэч напісаў гэтую смешную і з'едлівую п'есу, галоўны герой якой – страх?
Слухайце ў новым выпуску падкасту «Спіс на лета».

Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч і тэатральны стэндап

Самы любімы беларускі паэт, такі блізкі сучаснаму чытачу: жыццё ў горадзе, вывучаная беларуская мова, добрая адукацыя. Максім Багдановіч – культавы творца, з якога пачалося наступнае пакаленне «Узвышша», аўтар першых верлібраў і трыялетаў, «Пагоні» і ціхіх імпрэсіяністычных вершаў, перакладчык Верлена і Гарацыя.
Выкладчыца Марына Казлоўская і паэтка Дар’я Бялькевіч размаўляюць пра жыццё Максіма  Багдановіча, чытаюць шмат добрай паэзіі і задаюцца пытаннем, чаму хацеў навучыць нас аўтар, а Поль Верлен – французскіх дзяцей. 

Максім Багдановіч як самы любімы паэт

Беларуская кніжка, з якой пра нас даведаюцца іншапланетнікі, ода кожнай травінцы і кожнаму возеру, вяртанне ў свет дзяцінства і аповед пра страчаны рай. «Новая зямля» — паэма, у якой Якуб Колас апісвае гарманічнае прыгожае жыццё і стварае Беларусь, у якой хочацца быць і атрымліваць асалоду ад працы і існавання ў гэтым свеце. 
Другая паэма, пра якую Марына Казлоўская і Дар’я Бялькевіч размаўляюць у гэтым выпуску — «Сымон-музыка». Гэта паэма-казка пра шлях мастака і ролю мастацтва, якая ратуе самога Коласа ад дэпрэсіі і якая нібы скончваецца добра, але ў трэцяй рэдакцыі. 
Галоўнае пытанне гэтага выпуску — ці ёсць у раі квас. Таксама раім слухаць выпуск добра пад’еўшы ці смажачы блінцы раніцай у нядзельку.

Якуб Колас і страчаны рай

«Пошукі будучыні» і «Млечны шлях» — раманы, створаныя пісьменнікам, якому пасля трыццатых ужо няма чаго  баяцца. Шматмерныя, стылістычна дасканалыя тэксты, напісаныя ў час вайны, у невядомасці, калі яна скончыцца, дзе аўтар правярае людзей на чалавечнасць, незалежна ад боку, які яны займаюць. Дар'я Бялькевіч і Марына Казлоўская размаўляюць пра Кузьму Чорнага і пра тое, чаму беларусы такія, якія ёсць, як на нас паўплывала мінулае стагоддзе і як магчыма пісаць  раманы ўсляпую. А яшчэ пра радасць, памяць і чалавечнасць.
Самы сур'ёзны выпуск падкасту «Спіс на лета».

Кузьма Чорны і беларускі народны постапакаліпcіс

«Хаты былі на востраве. Востраў гэты, праўда, не кожны прызнаў бы за востраў — аб яго не плёскаліся ні марскія, ні нават азёрныя хвалі. Навокал адно гніла куп’істая дрыгва ды моклі панурыя лясы». 
У гэтым выпуску падкаста выкладчыца Марына Казлоўская і паэтка Дар'я Бялькевіч размаўляюць пра галоўны тэкст Івана Мележа. «Людзі на балоце» — гэта серыял пра каханне, першы феміністычны раман з моцнай і адважнай гераіняй і апошні вялікі тэкст пра шалёную апантанасць зямлёй. Гэты твор тлумачыць, чаму беларусы такія, якія ёсць, і расказвае пра ключавы момант беларускай трагедыі: як і чаму гаспадар перастаў быць гаспадаром. А яшчэ гэта тэкст, дзе нарэшце з'яўляюцца эратычныя сцэны — вялікае свавольства для савецкай літаратуры! — ды ёсць любоўны трохкутнік ці чатырохкутнік, у вяршыні якога — зямля ля цагельні.

Іван Мележ: людзі, балота і зямля

Чалавечы выбар і спробы ўцячы ад гэтага выбару, вайна, дзе «свае» надзвычай хутка робяцца «чужымі», падзеі 30-ых гадоў ХХ стагоддзя, пра якія «нельга казаць» і пра якія Васіль Быкаў гаворыць адным з першых.
Дар'я Бялькевіч і Марына Казлоўская ў гэтым выпуску падкаста «Спіс на лета» размаўляюць пра самага вядомага беларускага пісьменніка, які паказвае чалавека як вельмі складаную сістэму і ставіць пытанні «Што такое чалавек перад знішчальнай сілай бесчалавечных абставін» і «Чаму і завошта?».
«Жураўліны крык», «Сотнікаў» («Ліквідацыя»), «Знак бяды», «Доўгая дарога дадому» — які з гэтых тэкстаў найважнейшы ў беларускай літаратуры, пры чым тут «Па што ідзеш, воўча» Евы Вежнавец, страх, віна, і дзе беларусы «накасячылі»?

Васіль Быкаў: «свае» супраць «сваіх»

Вершы Максіма Танка – паэзія дзіцячага здзіўлення і захаплення жыццём. Іронія і свабода, Дантэ і Майн Рыд, верлібры і хоку – гэты пісьменнік адчувае сябе сваім у садзе сусветнай культуры і прыўносіць у беларускую паэзію інтэлектуальнасць і дасціпнасць.
У дзясятым выпуску падкаста «Спіс на лета» выкладчыца Марына Казлоўская і паэтка Даша Бялькевіч абмяркоўваюць галоўнага падпольшчыка беларускай літаратуры. Чалавек, жыццё якога было поўнае радасці і рызыкі: падлеткам ён бярэ ўдзел у студэнцкіх хваляваннях у Заходняй Беларусі, некалькі разоў пераходзіць мяжу ў трыццатыя, трапляе на «Лукішкі», піша вершы, знаёміцца з будучымі нобелеўскімі лаўрэатамі, сустракае сваю Любоў, падрабляе почыркі і чытае Маякоўскага па-польску. Ён жа – чыноўнік пры надзвычай высокай пасадзе з трывожным чамаданчыкам у вітальні, які кпіць з графаманаў і смяецца з сябе самога, падарожнічае ад Японіі да Канады, піша смелыя верлібры, пяшчотныя эратычныя вершы, ратуе першую кнігу Алеся Разанава, вітае Незалежнасць Беларусі. 
Максім Танк пражыў амаль усё ХХ стагоддзе і змог зрабіць гэта па ўласных перакананнях. Яскравы, свавольны, па-дзіцячы радасны і мудры – гэты паэт дакладна варты вашай увагі.

Максім Танк: свабода, каханне і іронія

Іван Шамякін – адзін з самых чытаных і дакладна самы «масавы» беларускі пісьменнік, агульны наклад якога складае каля 25 мільёна асобнікаў. Ягоныя кнігі дакладна ёсць ці былі ў вас дома.
У новым выпуску падкаста «Спіс на лета» паэтка Дар'я Бялькевіч і выкладчыца Марына Казлоўская абмяркоўваюць раман «Сэрца на далоні». Гэта тэкст, напісаны ў часы адлігі, у якім гаворыцца пра вострыя важныя тэмы – але вельмі асцярожна. Таксама ў падкасце Даша і Марына размаўляюць пра жыццё аўтара і разважаць пра двухдумства, час і патрэбы чытача. 

Іван Шамякін і ідэальны герой: «Сэрца на далоні»

«Рабі нечаканае, рабі, як не бывае, рабі, як не робіць ніхто, – і тады пераможаш». Аўтар гэтых слоў іх здзейсніў: чалавек не сваёй эпохі, адзін, як камар пасярод варожага мора, дзёрзкі і надзвычай таленавіты, ён расказаў беларусам пра іх гісторыю, цалкам перагарнуў нацыянальны міф, стварыў першы гістарычны дэтэктыў і першую постмадэрнісцкую аповесць і паспрыяў незалежнасці Беларусі. Пісьменнік, які змяняе свядомасць, самы любімы і важны для беларусаў. Яго творы чытаюць за адну ноч, а кніжкі крадуць з бібліятэк. 
У апошнім выпуску падкаста «Спіс на лета» Марына Казлоўская і Дар'я Бялькевіч размаўляюць пра Уладзіміра Караткевіча, яго творы «Дзікае паляванне караля Стаха», «Ладдзя Роспачы», «Каласы пад сярпом тваім», а таксама пра раскошу любіць гэтую зямлю і шукаць мора. 
Гэты выпуск можна не толькі паслухаць як падкаст, але і паглядзець відэа на нашым youtube.

Уладзімір Караткевіч  і парушэнне правілаў. Дзікае паляванне караля Стаха, Ладдзя Роспачы, Каласы пад сярпом тваім

Падкаст пра беларускую класіку, якую табе нарэшце захочацца прачытаць

Спіс на лета

Нацыянальны мастацкі музей

Мінск

Беларускі паэт, празаік, драматург, крытык, публіцыст, перакладчык, педагог, грамадскі дзеяч. Класік беларускай літаратуры, адзін з заснавальнікаў сучаснай беларускай літаратуры і літаратурнай мовы. Сапраўднае імя – Канстанцін Міцкевіч.

Якуб Колас

1882–1956

Літаратура

XV стагоддзе

На сувязі! Ажыўляем Вір!

А ці магу я яшчэ і абнавіць ужо апублікаванае?

А ці магу дадаць выяву?

Нібыта магу. Але нічога не з'яўляецца. А цяпер з'явілася!

А сёння я дадаю да матэрыяла "падкаст".

У гэтай лекцыі даведаемся пра заблытаны лёс помніка са збору мастацкага музея, а таксама пра тое, што ж ён насамрэч такое

Беларусь

Гісторыя

Жывапіс

XVII стагоддзе

Знята з тэхнічнай падтрымкай партала Ethno.by 

У зборы нацыянальнага мастацкага музея ёсць вельмі цікавы помнік — гэта створкі дзвярэй з разбянымі выявамі святых: чатырох евангелістаў, а над імі — святога Сімяона Стоўпніка і святога Мікалая Цудатворца. Дагэтуль помнік быў атрыбутаваны як царскія вароты — дэталь іканастаса, якая ўяўляе сабой перагародку паміж алтарнай часткай храма і яго асноўным аб’ёмам. 

Гэты помнік мае пакручасты лёс: да вайны ён захоўваўся ў Віцебску, пасля быў вывезены ў Германію, а потым, у 1955 годзе, вярнуўся на радзіму. Ці гэта сапраўды былі царскія вароты, ці нешта іншае — расказвае старшы навуковы супрацоўнік нацыянальнага мастацкага музея Станіслаў Чавус.

Царскія вароты. Або ўсё ж такі не?

Амаль страчаны шэдэўр беларускага жывапісу, вырваны рэстаўратарамі з нябыту 

Ян Дамель

(1780—1840)

ХІХ стагоддзе 

«Хрыстос у аліўным садзе» — самае буйное з вядомых на сённяшні дзень палотнаў Яна Дамеля. Гісторыя стварэння гэтага выбітнага абраза, як і само жыццё мастака, вельмі цьмяная: яна адкрываецца нам асобнымі дэталямі, якія раскіданы па архіўных дакументах і ўспамінах — напрыклад, у 1850-х гадах Уладзіслаў Сыракомля пісаў, што бачыў гэтую карціну ў мінскім Кальварыйскім касцёле.

Сюжэт гэтага абраза мае розныя назвы: «Хрыстос у аліўным садзе» або «Агонія ў аліўным садзе» — у каталіцтве, «Маленне аб чашы» — у праваслаўі. Малітва Хрыста, якая ўкладаецца ўсяго ў некалькі сказаў, стала падмуркам для мноства жывапісных, літаратурных і музычных твораў. Пра адметнасці палатна Яна Дамеля прапануем даведацца ў новай відэалекцыі ад Мастацкага музея.

«Маленне аб чашы» Яна Дамеля 

Пісаў па памяці, любіў арганізоўваць выставы сам-адзін, стварыў 6 000 палотнаў. Што яшчэ мы ведаем пра Івана Канстанцінавіча Айвазоўскага?

Іван Айвазоўскі

1817—1900

XX стагоддзе

«Дзявяты вал» (1850), «Ноч на Чорным моры» (1879), «Карабель сярод бурнага мора» (1887). Нягледзячы на тое, што Айвазоўскі — адзін з самых знакамітых мастакоў, «зорка першай велічыні», многае з яго біяграфіі дагэтуль застаецца невядомым для большасці людзей. Напрыклад, што ён не толькі вялікі рускі, але і вялікі армянскі мастак, што ён быў паспяховы не толькі як марыніст, але і як фермер і што адна з яго карцін стала прызам мінскай латарэі ў канцы XIX стагоддзя.

Работы Айвазоўскага то з’яўляліся ў Мінску, то прападалі. І тым не менш сёння ў Нацыянальным мастацкім музеі Рэспублікі Беларусь знаходзяцца 13 палотнаў. Пра тое, як стваралася і папаўнялася гэта калекцыя, распавядае Надзея Вусава.

Айвазоўскі і Мінск

Май Данцыг  – беларускі мастак, які не толькі па-іншаму яскрава і манументальна заявіў пра Мінск, але і стварыў на палотнах сваю, асаблівую рэальнасць.

СССР

Беларускі мастак-шасцідзясятнік, вядомы сваімі манументальнымі палотнамі пра Мінск.

Май Данцыг

(1930-2017)

1960-я

Знята пры тэхнічнай падтрымцы партала Ethno.by 

Маладыя мастакі, які прыйшлі ў савецкае і беларускае мастацтва, кардынальна адрозніваліся ад сваіх папярэднікаў. Сапраўдныя бунтары, яны з аднаго боку, хацелі разбурыць традыцыю, якая склалася да гэтага, з іншага — былі вымушаныя заставацца ў межах сацрэалізму.

Май Данцыг здолеў па-новаму зірнуць на тэмы, характэрныя для таго перыяду, і зрабіць пейзаж, які лічыўся другасным жанрам, такім жа значным, як і жанр сюжэтна-тэматычнай карціны. 

Нерэальны, але пераканаўчы ракурс, насычаны каларыт, калаж  — у карціне «Мой горад старажытны, малады» (1972), якая зрабілася візітоўкай Мінска, адлюстраваныя ўсе тыя прыёмы, якія дазваляюць творчасці Мая Данцыга заставацца актуальнай і сёння. 

Май Данцыг і яго Мінск

Асаблівае адчуванне каларыстычнай гамы дазволіла Марыі Ісаёнак зрабіцца «каралевай нацюрморта», адной з нешматлікіх мастачак, чые карціны ўвайшлі ў экспазіцыю сучаснага беларускага мастацтва

Сёння

Знята пры тэхнічнай падтрымцы партала Ethno.by  

Марыя Ісаёнак нарадзілася ў невялікай вёсцы Кісялі, у сям’і вясковай інтэлігенткі. Прыроднае адчуванне колеру прывяло яе ў «мастацкую сталіцу» — горад Віцебск. Павучыўшыся ў маладых педагогаў-каларыстаў, Марыя адправілася ў Мінскую мастацкую вучэльню.

Пра радасць жыцця, урачыстасць колеру і святла, якія хаваюцца за словазлучэннем «кветкавы нацюрморт» і пра тое, як фарміраваўся стыль беларускай мастачкі, глядзіце ў лекцыі з Надзеяй Вусавай.

Беларускі жаночы нацюрморт: Марыя Ісаёнак

Беларуская авангардыстка, пра якую вы, хутчэй за ўсё, не чулі

Еўропа

Расійская імперыя

Мастак-супрэматыст, аўтар "Чорнага квадрату"

Казімір Малевіч

1879–1935

Надзея Хадасевіч-Лежэ — легендарная фігура ў мастацтве ХХ стагоддзя. Яна рана пакінула роднае Асецішча, вучылася жывапісу ў Смаленску і Варшаве, каб  урэшце апынуцца ў Парыжы і застацца там назаўжды. Няпростая біяграфія мастачкі адлюстравалася і ў яе творчасці: яна пачынала з супрэматызму, прайшла рэалістычны этап, працавала ў стылі пурызму і прымітывізму. Стылістычныя эксперыменты ўвасабляліся ў розных жанрах: жывапіс, графіка, у тым ліку станковая, манументальная мазаіка, скульптура, ювелірнае мастацтва, — пры гэтым на ўсіх работах Надзеі ляжыць пячатка яе незвычайнага характару і ўнікальнага стылю.

Шматгранная мастачка, пацыфістка, перакананая камуністка, удзельніца руху Супраціву, вядомая пад рознымі імёнамі і прозвішчамі, яна практычна забытая на сваёй радзіме, у Беларусі. Аднак сама Надзея ніколі не забывалася пра свае карані: менавіта дзякуючы ёй наш мастацкі музей можа пахваліцца работамі Фернана Лежэ і Пабла Пікаса, якія Надзея разам са сваімі карцінамі перадала ў дар музею.

Надзея Лежэ: мастачка і барацьбітка

Язэп Драздовіч – мастак, якога немагчыма пераблытаць ні з кім іншым. Аб тым, якія сэнсы можна разгледзець у дзівосных сусветах беларускага творцы, распавядае вядучая навуковая супрацоўніца Нацыянальнага мастацкага музея Вольга Архіпава.

Беларускі мастак, скульптар, этнограф.

Язэп Драздовіч

1888–1954

Наша Ніва

1920-я

Язэп Драздовіч, безумоўна, унікальная фігура для беларускага мастацтва, якая апярэдзіла свой час. Здзіўляе ўжо сама разнастайнасць тэм яго жывапісу: тут і незвычайнае бачанне гісторыі Беларусі, і архітэктурныя замалёўкі, і казачныя краявіды на дыванах-маляванках, і, канечне, яго знакамітыя відзяжы касмічнага жыцця. Апроч таго, Драздовіч самастойна займаўся даследаваннямі космасу, выдаўшы кнігу «Нябесныя бегі»; збіраў этнаграфічны матэрыял, схадзіўшы Беларусь уздоўж і ўпоперак; ствараў літаратурныя творы, – і шмат чаго яшчэ.

Аднак галоўным захапленнем Драздовіча стаў космас. Мастак не толькі маляваў тое, што было вядома тагачаснай навуцы, але і сам ствараў сусветы, якія апісваў у найдрабнейшых дэталях. Прычым Драздовіч сцвярджаў, што бачыў жыццё на Марсе, Сатурне і Месяцы, падарожнічаючы па іх... у сваіх снах. Затым ён замалёўваў убачанае і спрабаваў разгадаць, як уладкавана жыццё тамтэйшых людзей, якія ў іх звычаі, апісваў іншапланетныя гарады і прыроду, – і ў гэтых яго апісаннях абсалютна дзівосна спалучаліся навука і фантазія.

Мастак, які на сваім вяку перажыў адразу некалькі эпахальных зломаў, стаў сведкам абедзвюх сусветных войнаў і жыў у асяроддзі ўсеагульнай непісьменнасці, усё ж верыў у магчымасць новага, лепшага свету, дзе ў аснову ўсяго ляжа гуманізм. Адной з галоўных ідэй сусветаў Драздовіча стала ідэя пра мір і гармонію. Якраз адсюль выходзяць усе яго аповеды пра іншае жыццё, да якога трэба ставіцца талерантна, паважаць усе яго праявы і формы, якімі б яны ні былі, – на нашей планеце альбо на іншых.