Да якога кірунку ўсё ж такі адносіць яго музыку? Што агульнага паміж Дэвідам Боўі і Фрэнкам Сінатрам? Ці ёсць жыццё на Марсе?


Europe

British rock musician, songwriter, producer, sound engineer, artist and actor.

David Bowie

1947–2016

Music

XX Century

10 студзеня 2016 года пайшоў з жыцця чалавек, якога многія называлі адной з самых яркіх і значных зорак, што паўплывалі на культуру ў ХХ стагоддзі. Прысвячэнні яму рабілі Arcade Fire і Placebo, Ігі Поп і Майкл Стайп, Arctic Monkeys і Lorde. Хто ж такі гэты Дэвід Боўі? За што ўдзячныя яму такія рознабаковыя музыкі? На гэтыя пытанні можна адказаць так: Дэвід Боўі — гэта чалавек, які перамог масавую культуру. У якасці доказу хопіць разгляду аднаго яго твору — песні Life on Mars і кліпа на яе.

Life on Mars — песня з альбома Hunky Dory 1971 года. Гісторыя стварэння наступная: у 1968 Боўі напісаў словы на мелодыю французскай песні «Comme d’habitude». Гэтая песня не пабачыла свет, але канадскі спявак Пол Анка купіў правы на арыгінальную французскую песню і зрабіў з яе «My Way», якая стала візітоўкай Фрэнка Сінатры. Поспех гэтай песні падштурхнуў Боўі на стварэнне пародыі — уласна, «Life on Mars?». 

Песня з’яўляецца баладай з чатырох частак: музычны ўступ, асноўная частка тэксту, кульмінацыя, развязка. Песня распавядае пра «дзяўчыну з бляклым валоссем», якая, выгнаная з дому бацькамі, адна ідзе ці то ў кінатэатр, ці то да тэлевізара і чапляецца за серабрысты экран, але фільм жахліва нудны, бо яна бачыла яго ўжо дзесяць разоў, а мо і болей. І яна можа кпіць з дурняў, якія сочаць за тым, як матросы б’юцца на танцпляцоўцы, за тым, як кудысьці шыбуюць пячорныя людзі, за паліцыянтам, які збівае невінаватага. У канцы прыпеву Боўі пытае: ці ведаюць яны ўсе, што ўдзельнічаюць у шоу-бестсэлеры — «Ці ёсць жыццё на Марсе?»

Цікавая кампазіцыя кліпа. Планы здымкі ўвесь час мяняюцца: то вельмі блізкі план, калі на экране бачныя толькі вочы і нос Боўі, то план, які паказвае яго да пояса, агульны план і план зверху.

Боўі тут займаецца тым, чым ён займаўся заўжды: змешвае папулярныя жанры і вобразы ў нешта зусім новае. Калі аператар паказвае фігуру музыкі цалкам, Боўі выглядае як эстрадны артыст таго часу. Гэты вобраз можна параўнаць з выступамі таго ж Фрэнка Сінатры, на якога музыка робіць пародыю ў гэтай песні. Аднак ён апрануты абуральна яскрава для эстраднага артыста, якога звычайна можна пабачыць на тэлебачанні. Ягоная знешнасць і жэсты — гэта вобраз глэм-рок дзівы. Сярэдні план ператварае Боўі ў дыктара навін, які з абыякавасцю на твары паведамляе пра тое, што працоўныя цяпер бастуюць, каб атрымаць славу, бо Ленан зноў у продажы (у той самы год, што і Life on Mars, выйшаў дыск Ленана Imagine). У той жа час сярэдні і буйны планы — гэта Боўі-акцёр з шматзначнай мімікай, ледзь прыкметнымі жэстамі, з адбітымі ў вачах эмоцыямі. Дыктар-акцёр, эстрадны спявак-дзіва, музыка і празорца, які з сумам пазірае на свет. Паасобку гэта стандартныя, абмежаваныя канонамі ролі, аднак Боўі ўдаецца змяшаць іх, зрушыць зададзеныя рамкі і быць наватарам, які апярэдзіў усіх.

У цэлым, Life on Mars — гэта кпіны з масавай культуры. Песня насычаная адсылкамі да тагачаснай папулярнай культуры: музычна і кампазіцыйна песня заігрывае з французскім шансонам, а таксама з творчасцю Сінатры. У тэксце згадваюцца Джон Ленан і Мікі Маўс, а фраза пра пячорных людзей адсылае да кліпа на шлягер 1965 года. Аднак усё гэта знаходзіцца ў бясконцым і бессэнсоўным цыкле: гэты фільм усе праглядзелі дзесяць разоў, а мо і болей. Усе паняцці падмененыя. Працоўныя бастуюць не праз Леніна, а праз Ленана — героя працоўнага класа, які менш за ўсіх з The Beatles мог сказаць пра сябе такія словы. Масавая культура праглынула сацыялізм. Але капіталізм яна таксама праглынула: Боўі спявае, што найвышэйшая кропка амерыканскай культуры — гэта Мікі Маўс, які гадуе кароў. Ідэі, за якія людзі гінулі ў войнах, ператварыліся ў набор смешных малюнкаў на экране, накшталт бойкі матросаў і грымас пячорных людзей. 

У кульмінацыйны момант Боўі падмяняе і бесстаронняга апавядальніка, пераключаючыся на першую асобу: «Фільм жахліва нудны, бо я напісаў яго дзесяць разоў, а мо і болей. І зараз ён будзе напісаны зноў, бо я прапаную вам звярнуць увагу на тое, як матросы б’юцца на танцпляцоўцы...». Боўі смяецца і з сябе: вось ён я, таксама прадстаўнік масавай культуры, з якой я іранізую, і вы ўсе зараз з ахвотай праглынеце ўсё, што я вам прапаную і нават не заўважыце ні каверзы, ні кпінаў. Яскравы, непаўторны музыка, нават вочы якога не зусім людскія, паказвае, што насамрэч марсіянін тут не ён. Іншапланетнікі — гэта ўсе мы, паглынутыя медыя, праз якія мы ажыццяўляем свае прыхаваныя жаданні. Мы перастаем быць людзьмі, робімся прыдаткам да сваіх экранаў, што ператвараюць нават самую сюрэалістычную фантазію ў рэальнасць. Але нас цікавяць не рэальныя праблемы, а тое, ці ёсць жыццё на Марсе.

І ўсё гэта — без ацэначных меркаванняў. Сумныя вочы Боўі, падобныя да вачэй з вокладкі «Вялікага Гэтсбі», не глядзяць асуджальна, толькі журботна. Ён не ўкладае ў выкананне свае эмоцыі, не выходзячы з зададзенай ролі і застаючыся ў халоднай колеравай гаме кліпа.

Гэтая песня стане адной з вызначальных у творчасці Боўі. А ўвесь альбом Hunky Dory выражае творчую пазіцыю, якой ён будзе прытрымлівацца амаль усё жыццё: пастаянныя змены, іранізаванне з сябе і грамадства, эмацыйная аддаленасць. Да песні, якая сама ёсць бясконцай алюзіяй, будуць рабіць адсылкі самыя розныя выканаўцы. Яна ляжа ў аснову аднайменнага брытанскага серыяла, у серыяле «Амерыканскія богі» вобраз Боўі з гэтага кліпа стане адным з твараў багіні Медыя, у сваіх фільмах песню выкарыстаюць Ларс фон Трыер і Уэс Андэрсан, кавер-версіі зробяць Барбра Стрэйзанд, Coldplay і яшчэ тузін выканаўцаў.

Значнасць Боўі як аўтара палягае ў тым, што ён заўжды ішоў па самай мяжы масавай культуры, гуляўся з ёю, ніколі не пагаджаючыся на кампраміс з жанрам. Масавая культура — усепаглынаючая, яна зробіць таварам нават вобразы галоўных змагароў з ёй і кожнага прымусіць арыентавацца на мэйнстрым, спажыўца і мэтавую аўдыторыю. Але не Боўі ішоў за масавай культурай — яна ішла за ім. Нездарма да легендарнай Берлінскай трылогіі Боўі быў падабраны надзіва дакладны слоган: ёсць старая хваля, ёсць новая хваля, а ёсць Дэвід Боўі.

Дэвід Боўі vs. масавая культура

Духі зусім як жывыя. Прыходзяць у госці, любяць, калі пра іх памятаюць, маюць уласны характар: адны дапамагаюць, іншыя шкодзяць. Разбіраемся, дзе шукаць містыку па-беларуску.

Дзе жывуць душы беларусаў?

sample

with Rick and Morty!

Кашубская мова: што ў ёй польскага і што нямецкага, 76 дыялектаў і чаму да яе трэба дарасці.

Кашубская мова

Што за мову можна называць «лемкаўскай», «русінскай» і «рускай», якія дадатковыя сэнсы можна ўбачыць у фільме «Халодная вайна» Паўла Паўлікоўскага і пры чым тут Эндзі Уорхал.

Лемкаўская мова

Сілезія — рэгіён, наконт якога вядуцца самыя вострыя палітычныя спрэчкі ў Польшчы. Як цукеркі падзяляюць сілезцаў, што сніцца ў кашмарах варшаўскім чыноўнікам і чаму апошняе слова заўсёды за сілезскай мамай.

Сілезская мова

Верхняя і Ніжняя Лужыца — гэта рэгіён на ўсходзе Германіі і захадзе Польшчы. Што такое сарабістыка і пры чым да Лужыцы сербы, як складаюцца нямецка-лужыцкія адносіны, якімі інтэрнэт-рэсурсамі можна карыстацца па-лужыцку, а таксама трошкі пра лужыцкі антыфолк-панк-шансон.

Лужыцкія мовы

Малавядомыя славянскія мовы – тое, што блізка і няпроста. 

Slavic languages

Libra Exhibition Hall

Belarus

Grand Duchy of Lithuania

Belarusian poet, prose writer, translator, linguist and a literary critic.

Uładzimir Duboŭka

1900–1976

Belarusian existentialist, keeper of the nation's conscience

Vasil Bykaŭ

1924–2003

Mythology

Architecture 

The Philomaths

XVIII century

1920s

XV century

Что это за наш народ? Мы прапрадзядулямі и хатнікам? Якое дачыненне мая цяжарнасць да столі? Хто быў у беларусаў за палтэргейста? Чаму на Дзяды выганялі з лазні? І як усё гэта тычыцца душы беларуса?

0013_вокладка_750х500.jpg

Прошлое беларусов в личном, шо душ продакшн (іх называлі 

 ) паслен смертью за границей в межгосударственных хатах. Это Готская Провидения Маглы в Некальских Мещах.